پرداخت الکترونیک

مزایای بانکداری الکترونیک را می‌توان از دو جنبه مشتریان و موسسات مالی مورد توجه قرار داد از دید مشتریان می‌توان به صرفه جویی در هزینه‌ها، صرفه جویی در زمان و دسترسی به کانال‌های متعدد برای انجام عملیات بانکی نام برد. از دید موسسات مالی می‌توان به ویژگی‌هایی چون ایجاد و افزایش شهرت بانک‌ها در ارائه نوآوری، حفظ مشتریان علی‌رغم تغییرات مکانی بانکها، ایجاد فرصت برای جستجوی مشتریان جدید در بازارهای هدف، گسترش محدوده جغرافیایی فعالیت و برقراری شرایط رقابت کامل را نام برد.

براساس تحقیقات مؤسسه Data Monitor مهم‌ترین مزایای بانکداری الکترونیک عبارت‌اند از:

تمرکز بر کانال‌های توزیع جدید

ارائه خدمات اصلاح شده به مشتریان

استفاده از راهبردهای تجارت الکترونیک.

البته مزایای بانکداری الکترونیک از دیدگاه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت نیز قابل بررسی است. رقابت یکسان، نگهداری و جذب مشتریان از جمله مزایای بانکداری الکترونیک در کوتاه مدت (کمتر از یکسال) هستند.

در میان مدت (کمتر از ۱۸ ماه) مزایای بانکداری الکترونیک عبارت‌اند از:

یکپارچه‌سازی کانال‌های مختلف

مدیریت اطلاعات

گستردگی طیف مشتریان

هدایت مشتریان به سوی کانال‌های مناسب با ویژگی‌های مطلوب و کاهش هزینه‌ها

کاهش هزینه پردازش معاملات

ارائه خدمات به مشتریان بازار هدف

و ایجاد در آمد نیز از جمله مزایای بلند مدت بانکداری الکترونیک هستند.

پول الکترونیک، برای نخستین بار در سال ۱۹۱۸ در کشور آمریکا توسط بانک‌های فدرال رزرو (Federal Reserve Banks) مورد استفاده قرار گرفت. این بانک‌ها، پرداخت و انتقال وجوه را با استفاده از تلگراف در دستور کار خود قرار دادند. این بانک بعدها با توسعه موسسات تهاتری خودکار (در سال ۱۹۷۲)، زمینه استفاده گسترده از پول الکترونیک را فراهم کرد.[۳]

اولین تجربه ساخت دستگاه خودپرداز به سال ۱۹۳۹ برمی‌گردد. این دستگاه که توسط سه مخترع به نام‌های لاتر، جرج و سیمجیان ساخته شد، مورد توجه بانک‌ها و سازمان‌ها قرار نگرفت. با وجود این تجربه ناموفق، سه مخترع دیگر با نام‌های دان وتزل، تام بارنز و جرج چستین در سال ۱۹۶۸، ساخت دستگاه خودپرداز را با مفهومی جدید آغاز کردند. ساخت اولین نمونه آنها، پنج میلیون دلار هزینه در بر داشت. محصول این پروژه در سال ۱۹۷۳ به عنوان اولین دستگاه خودپرداز در بانک کمیکال (Chemical Bank) در شهر نیویورک نصب شد. اولین نسل از دستگاه‌های خودپرداز، به صورت آفلاین کار می‌کردند و پول به صورت خودکار از حساب مشتریان کسر نمی‌شد. بنابراین فقط مشتریان ویژه‌ای که از اعتبار خاصی برخوردار بودند، مجاز به استفاده از این دستگاه‌ها بودند.

ادامه مطلب را مطالعه کنید.

بانک‌داری الکترونیک یا برخط یا اینترنتی، عبارت است از فراهم آوردن امکاناتی برای کارکنان در جهت افزایش سرعت و کارایی آن‌ها در ارائه خدمات بانکی در محل شعبه و همچنین فرایندهای بین شعبه‌ای و بین بانکی در سراسر دنیا و ارائه امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری به مشتریان که با استفاده از آن‌ها بتوانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک، در هر ساعت از شبانه روز (۲۴ ساعته) از طریق کانال‌های ارتباطی ایمن و با اطمینان عملیات بانکی دلخواه خود را انجام دهند.

به عبارت دیگر بانکداری الکترونیکی استفاده از فناوری‌های پیشرفته نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مبتنی بر شبکه و مخابرات برای تبادل منابع و اطلاعات مالی به صورت الکترونیکی است و نیازی به حضور فیزیکی مشتری در شعبه نیست.

به مشتریان اجازه می‌دهد تا معاملات اقتصادی را در یک وبسایت امن به طرقی مثل کارهای خرده بانکی یا بانک مجازی، موسسه مالی و اعتباری یا شرکت‌های ساخت و ساز انجام دهند.

پیش از آن باید این پرسش را از خودمان بپرسیم که هدف از بانکداری چیست.

در اقتصاد به صورت بسیار ساده شده بانکداری را ابزاری برای تسهیل گردش پول می‌دانند. اگر شخصی ۲ ریال پول داشته باشد ۲ ریال پول دارد. اما اگر با این ۲ ریال خدمت یا محصولی را بخرد این عمل او باعث شده که ۲ ریال جریان نقدینگی به وجود بیاید. حال اگر فرد دوم از‌‌ همان فرد اول ۲ ریال خدمت یا محصول بخرد این پول دوباره به فرد اول باز می‌گردد با این تفاوت که حالا او علاوه بر آن ۲ ریال ابتدایی ۲ ریال هم محصول یا خدمت دارد. حال اگر این داد و ستد ۵ بار تکرار شود فرد اول گویی ۱۲ ریال پول داشته است. در حالی که در اصل فقط ۲ ریال در میان بوده است.

فلسفه بانک‌ها هم همین است که واسطه بین فروشندگان و خریداران باشند. حال هر چقدر که بانک‌ها به گردش روان نقدینگی کمک کنند باعث توسعه و بهبود جامعه خواهند شد. بانکداری و پرداخت الکترونیک ابزاری است در اختیار بانک‌ها تا به هدف و فلسفه اصلی خود برسند. اگر زمانی بود که انتقال پول بین دو شهر ایران به یک هفته زمان احتیاج داشت به کمک بانکداری و پرداخت الکترونیک این زمان به کمتر از ثانیه رسیده است. حالا روزی را تصور کنید که انتقال پول بین بانک‌های جهان به این سرعت انجام شود. بنابراین شاخص‌های بانکداری الکترونیک باید میزان تسهیل‌گری بانک‌ها در امر داد و ستد را اندازه بگیرند. وگرنه پیشرو بودن یک بانک در صدور کارت یا داشتن پایانه فروش و خود‌پرداز به خودی خود هیچ معنایی ندارد. باید دید بانک مورد نظر با چه کیفیتی خدمت می‌دهد. بانک‌ها از نظر نوع کارکردشان فروشنده محصول نیستند بلکه بانک‌ها فروشنده خدمت هستند. اندازه‌گیری کیفیت خدمت به دلیل غیرقابل لمس بودن آن نیز امری آسان و دم دستی نیست. احتمالا بانکی که تعداد کارت‌های بیشتری صادر کرده خدمت بزرگتری ارائه می‌کند اما این به معنای خدمت با کیفیت‌تر نیست. باید بررسی کرد و دید که کدام بانک‌ها با کیفیت بیشتری خدمت می‌کنند.

حفاظت از طریق تأیید رمز عبور تکی اگر چه در امن‌ترین سایت‌های فروش اینترنتی به کار می‌رود ولی برای فعالیت‌های بانکداری آنلاین شخصی در برخی کشورها به اندازه کافی امن به نظر نمی‌رسد. اساساً دو روش امنیتی متفاوت برای بانکداری آنلاین وجود دارد:

سیستم PIN/TAN که PIN نشان دهنده یک رمز عبور برای ورود است و TAN نشان دهنده رمزهای عبور یکبار مصرف است که برای اعتباربخشی و امنیت تراکنش هاست. TANها به شیوه‌های گوناگونی توزیع می‌شوند که معمولترینش اینست که یک لیست از TANها توسط نامه پستی به کاربر بانکداری آنلاین فرستاده می‌شود. امن‌ترین راه استفاده از TANها اینست که آن‌ها رو بر حسب نیاز توسط یک نشان امنیتی تولید کنیم. این TANهای تولید شده توسط نشانه، وابسته به زمان و یک راز امنیتی واحد که در نشانه امنیتی ذخیره شده (که تاییدیه ۲عاملی خوانده می‌شود) هستند. معمولاً بانکداری آنلاین با PIN/TAN از طریق مرورگرهایی که از ارتباطات امن SSL استفاده می‌کنند انجام می‌شود بنابراین نیازی به رمزنگاری اضافه‌ای نیست.

بانکداری آنلاین مبتنی بر امضا که تمام تراکنش‌ها امضا شده و به‌طور رقمی رمزنگاری می‌شوند. کلیدها برای تولید امضا و رمزنگاری می‌تواند روی کارت‌های اعتباری یا هر نوع رسانه حافظه دار بسته به نوع پیاده‌سازی آن ذخیره شوند.

حملات

بیشترین حملات به بانکداری آنلاین امروزه بر پایه فریب کاربر برای یدن اطلاعات ورود و TANهای معتبر است. یک مثال شناخته شده برای این حملات ساخت صفحه مشابه یک سایت برای فریب کاربر است تا با وارد کردن اطلاعات شخصی خود آن‌ها را در اختیار ان قرار دهد. همچنین نوشتن اسکریپت سایت‌های عبور یا استفاده از ضبط‌کننده‌های کیبورد (تروجان‌ها) هم به عنوان راه‌هایی برای سرقت اطلاعات افراد به کار می‌رود. یک روش برای حمله به بانکداری آنلاین مبتنی بر امضا اینست که نرم‌افزار مورد استفاده را جوری دستکاری کنند که روی صفحه نمایش تراکنش صحیح را نشان دهد ولی در پشت صحنه، یک تراکنش دروغین امضا شود. گزارش اخیر فناوری FDIC که از گردآوری و همگردانی گزارش فعالیت فایلهای مشکوک بانک‌ها، هر ۳ ماه یکبار تشکیل می‌شود، ۵۳۶ مورد جرائم رایانه‌ای را لیست کرده که به‌طور میانگین، هر کدام باعث ۳۰۰۰۰ دلار ضرر شده‌است. این رقم در چارک دوم سال ۲۰۰۷ به ۱۶ میلیون دلار افزایش یافته‌است. تخلفات رایانه‌ای بین چارک اول و دوم سال ۲۰۰۷ ۱۵۰ درصد افزایش داشته‌است. گزارش‌ها حاکیست در ۸۰ درصد موارد منبع نامعلوم است ولی در حین بانکداری آنلاین انجام گرفته‌است.

اقدامات متقابل

اقدامات متقابل زیادی وجود دارند که سعی می‌کنند از جلوگیری کنند. گواهینامه دیجیتال برای مقابله با صفحات مشابه دروغین به کار می‌روند، استفاده از کارتخوان‌های گروه ۳ تلاشی برای جلوگیری از دستکاری تراکنش‌ها به وسیله نرم‌افزار در انواع روش‌های بانکداری آنلاین مبتنی بر امضا است. برای محافظت سیستمشان از تروجان‌ها، کاربران باید از نرم‌افزارهای تشخیص دهنده ویروس استفاده کنند و مراقب نرم‌افزارهای دانلودی و فایل‌های پیوستی به ایمیل‌ها باشند. در سال ۲۰۰۱ مؤسسه FFIEC راهنمای تشخیص هویت چند معیاره (MFA) را منتشر کرد و از آن پس، تا اواخر ۲۰۰۶ نیاز به حضور در محل بود.